Fonetyczne i wokalne problemy wykonawstwa angielskiej muzyki chóralnej przełomu XIX i XX wieku

skomponowanej do dawnych i nowoangielskich tekstów literackich, na przykładzie wybranych dzieł Edwarda Elgara, Gustava Holsta i Benjamina Brittena

Maria Hubluk-Kaszuba
redakcja – Dawid Ber
Łódź 2023
ISBN 978-83-60929-89-6
objętość: 96 stron
   
cena: 30 zł

SPIS TREŚCI

 
WSTĘP

1. Twórczość chóralna kompozytorów angielskich przełomu XIX i XX wieku

2. Charakterystyka wymowy języka angielskiego

3. Analiza wybranych kompozycji chóralnych Gustava Holsta, Benjamina Brittena i Edwarda Elgara

 
ZAKOŃCZENIE
BIBLIOGRAFIA
Spis przykładów nutowych
Spis tabel
SUMMARY

WSTĘP

Język angielski w muzyce chóralnej zajmuje szczególnie ważne miejsce. Tak jak opera jest często utożsamiana z językiem włoskim czy niemieckim, tak tradycja chóralna na Wyspach Brytyjskich wykształciła bardzo silne konotacje między śpiewem chóralnym a brzmieniem brytyjskiej odmiany języka angielskiego. To właśnie ten najpopularniejszy język świata brzmi w słynnym Alleluja J. F Händla, którego pierwsze frazy rozpoznawalne są także przez osoby spoza świata chóralistyki. Wymowa języka angielskiego w dzisiejszych czasach wydaje się dość intuicyjna, słyszy się go bowiem na co dzień – w filmach, muzyce rozrywkowej, grach, a wiele sformułowań angielskich zostało zapożyczonych do języka polskiego, stając się z czasem jego integralną częścią. Warto jednak zauważyć, że język angielski, którym wielu Polaków posługuje się każdego dnia, to w zdecydowanej większości język amerykański, bez tego szczególnego, eleganckiego akcentu, który z łatwością jest dostrzegalny w tak zwanym British English. Odmiany amerykańska i brytyjska różnią się od siebie również wymową poszczególnych głosek, całych wyrazów, a nawet znaczeniem słów. To właśnie brytyjska odmiana języka angielskiego jest przedmiotem niniejszej publikacji. Zagadnienie to okazało się być tym bardziej interesujące, że w przypadku literatury chóralnej niezbędne jest przełożenie już i tak skomplikowanego języka mówionego na śpiew, a co za tym idzie na różnego rodzaju rytmikę, która nie zawsze jest zgodna z rytmiką czy prozodią słowa mówionego oraz na technikę wokalną, której język angielski, z racji bardzo głębokiego umiejscowienia niektórych głosek w aparacie artykulacyjnym, nie jest sprzymierzeńcem. Dodatkową inspiracją do zgłębienia tego zjawiska stały się treści literackie utworów brytyjskich mistrzów: Hymn to the Virgin Benjamina Brittena, They are at rest, Lux aeterna i My love dwelt in a northern light Edwarda Elgara, Choral hymns from the Rig Veda Gustava Holsta (grupa 3) oraz The Ceremony of carols Benjamina Brittena. W wielu z przytoczonych kompozycji występują archaicznie brzmiące frazy tekstu, co stało się przyczyną do zbadania czy wspomniane formy pochodzą z języka staroangielskiego i czy rzeczywiście podczas wykonania wspomnianych dzieł artyści i słuchacze mają okazję obcować z dawną odmianą ewoluującego wciąż języka.

Rozważania skierowane są w szczególności do dyrygentów chóralnych, chórzystów, wokalistów i pedagogów, którzy w swojej pracy artystycznej dotykają zagadnień wykonawczych angielskiej muzyki wokalnej, ze szczególnym uwzględnieniem problemów fonetycznych języka angielskiego. Książka składa się z trzech rozdziałów, z których pierwszy prezentuje sylwetki brytyjskich kompozytorów żyjących na przełomie XIX i XX wieku: Edwarda Elgara, Gustava Holsta i Benjamina Brittena. Drugi rozdział to krótkie przybliżenie historii języka angielskiego wraz z ewolucją fonetyki angielskiej. W trzecim rozdziale zostały przedstawione problemy wykonawcze, zarówno te ściśle wokalne, związane z techniką śpiewu, jak i artykulacyjne, wynikające z fonetyki angielskiej, jakie dyrygent, a w następnej kolejności chórzysta napotka na swojej drodze podczas wykonania omawianych dzieł. Tematyka niniejszej publikacji jest niezwykle interesująca także z tego względu, że istnieje bardzo niewiele literatury w języku polskim, która podejmuje problematykę nie tylko chóralistyki angielskiej z przełomu XIX i XX wieku czy twórczości brytyjskich kompozytorów, ale także historii i fonetyki języka angielskiego. Źródła zawartych w książce rozważań to biografie kompozytorów m.in. Edward Elgar and the Nostalgic Imagination Matthew Rileya, Gustav Holst. The Man and his Music Michaela Shorta, czy Benjamin Britten by Michael Oliver, jak również publikacje poruszające w szerszym spektrum zagadnienie angielskiej muzyki, w tym muzyki chóralnej jak A New English Music Tima Rayborna, ale także przedstawiające osobiste przeżycia jednego z omawianych twórców, trzytomowe dzieło Letters from a Live – listy Benjamina Brittena zebrane przez Donalda Mitchella i Phillipa Reeda. Należy również wspomnieć o wydawnictwach A History of the English Language Elly van Gelderen oraz The Origins and Development of the English Language Johna Algeo, które niezwykle dokładnie przybliżają historię i rozwój języka angielskiego, a także pozwalają zrozumieć w sposób jednoznaczny pojęcia dotyczące języka staroangielskiego, średnioangielskiego i nowoangielskiego.

Głównym założeniem rozważań jest konstatacja, iż czas powstania tekstu literackiego ma istotny wpływ na złożoność i różnorodność problemów artykulacyjnych i fonacyjnych w wykonawstwie brytyjskiej muzyki chóralnej przełomu XIX i XX wieku. Niniejsza publikacja podejmuje kwestię problemów wykonawczych w utworach chóralnych kompozytorów angielskich – Edwarda Elgara, Gustava Holsta i Benjamina Brittena, zarówno od strony wokalnej, jak i językowej, w kontekście zmian zachodzących w wymowie języka angielskiego na przestrzeni dziejów. Wszelkie cytaty pojawiające się w niniejszej książce zostały przetłumaczone z języka angielskiego przez autorkę pracy.