MUZYCZNY LABIRYNT II

Muzyka Dworu Burgundzkiego I poł. XV wieku

28 lutego 2024, środa
Sala Balowa, Pałac Akademii Muzycznej w Łodzi, ul. Gdańska 32
wstęp wolny

 
HARMONOGRAM

• 17.00 | wykład

  Sztuka dworu burgundzkiego oraz miast niderlandzkich w drugiej połowie XIV i w XV wieku
  mgr Patryk Jadczak – Instytut Historii Sztuki UŁ

• 18.15 | koncert

  wykonawcy:
  • Maciej Gocman – śpiew
  • Justyna Młynarczyk – recytacje
  • Magdalena Pilch, Marek Nahajowski – flety średniowieczne
  • Judyta Tupczyńska – fidel
  • Henryk Kasperczak – lutnia średniowieczna
  • Justyna Wójcikowska – perkusjonalia
  program:
  • Acourt (Johannes Haurcourt?, I poł. XV w.) – Je demande ma bienvenue
  • Gilles Binchois (ok. 1400-1460) – Triste plaisir et doulourese joie
  • Gilles Binchois – Nous vous voyons bien, Malebouche
  • Anonim – Basse danse “La franchoise nouvelle”
  • Adam Aquanus (ok. 1492-?) – Au grief hermitage de plours
  • Guillaume Dufay (1397-1474) J’ay mis mon cuer
  • Guillaume Dufay – J’atendray tant qu’il vous playra
  • Anonim – De cuer je soupire
  • Guillaume Dufay – Je me complains piteusement
  • Anonim – Basse danse “L’esperance de bourbon en pas de breban”
  • Guillaume Dufay – Pour l’amour de ma doulce amye
  • Gilles Binchois – Adieu, adieu mon joyeux souvenir
  • Gilles Binchois – Amours merchi
  • Jehan de Villeroye (Briquet, I poł. XV w.) – Ma seul amour
  • Johannes Legrant (ok. 1420-1440) – Se liesse est de ma partie
  • Anonim – Basse danse: “Danse de cleves”
  • Guillaume Dufay – Bon jour, bon mois
  • Guillaume Dufay – Ce moys de may
  • Guillaume Dufay – Ce jour de l’an

 
• dr hab. Marek Nahajowski, prof. AM – kierownictwo artystyczne
• dr hab. Magdalena Pilch, prof. AM – organizacja

 

 
Muzyczny Labirynt II

Projekt „Muzyczny labirynt”, którego premierowa edycja odbyła się w lutym 2023 roku, to pierwsza w historii Akademii Muzycznej w Łodzi inicjatywa poświęcona w całości muzyce średniowiecznej. Przedmiotem jego tegorocznej odsłony będą pieśni dworu burgundzkiego I połowy XV wieku. Księstwo to, aż do 1477 roku niezależne od Francji i posiadające dzięki spadkom i zakupom rozległe posiadłości w Niderlandach, w okresie połowy XV wieku pod władzą Filipa III Dobrego i Karola Śmiałego stało się najbogatszym krajem Europy i niezwykle ważnym centrum kulturalnym. Ten ostatni władca sam aktywnie uprawiał muzyką, grając na harfie i komponując wielogłosowe pieśni i motety. Niestety żadne utwory o potwierdzonym autorstwie księcia nie dotrwały do naszych czasów. Chociaż centrum władzy politycznej znajdowało się w Dijon, silną aktywność muzyczną przejawiały także inne miasta należące ówcześnie do Burgundii, jak Bruksela, Brugia, Lille czy Arras. Przez sam dwór książęcy, począwszy od ustanowienia kapeli w 1384 roku, przewinęło się wielu znanych kompozytorów, począwszy od reprezentujących późny styl Ars Nova twórców, takich jak Johannes Tapissier (ok. 1370-1410) i Nicholas Grenon (1375-1456), przez kultywujących tak zwaną contenance anglaise (czyli „manierę angielską”) Gillesa Binchoisa (ok. 1400-1460) i Guillaume’a Dufay’a (ok. 1397-1474), po twórców wczesnorenesansowych – Hayne van Ghizeghema (1445-1476) i Antoine’a Busnoisa (ok. 1430-1492).

Utwory kompozytorów zaliczanych do tak zwanej Szkoły Burgundzkiej odnajdujemy w wielu krajach, zaś ich styl naśladowany był praktycznie w całej Europie, w tym także w Polsce. Szczególnie istotne w procesie jego kształtowania były wpływy angielskie. Nie są one jednak niczym zaskakującym, jako że podczas trzeciej fazy wojny stuletniej (1412-1453) Burgundia, dążąc do zerwania zależności lennej od Francji, sprzymierzyła się z Anglią, a oba kraje połączyły ożywione kontakty gospodarcze i kulturalne. W rezultacie tych ostatnich około 1420 roku powstał bardzo charakterystyczny styl kompozytorski. Choć pobrzmiewają w nim jeszcze wyraźne echa muzyki francuskiej okresu Ars Nova, takie jak trzygłosowa faktura czy sposób prowadzenia głosów, łączą się one z harmoniką nowszego typu, w której dominują współbrzmienia konsonansów niedoskonałych.

Styl ten szczególnie mocno zaznaczył się on w świeckich chansons, a o ich popularności świadczy fakt pojawiania się pieśni pisanych w stylu burgundzkim w antologiach wydawanych jeszcze w I połowie XVI wieku, i to pomimo tego, że w warstwie literackiej utwory te miały charakter zdecydowanie konserwatywny. W tematyce dominują motywy typowe dla średniowiecza, sięgające jeszcze trzynastowiecznej Powieści o Róży, a nawet poezji trubadurów, wpisujące się w toczone ówcześnie debaty na temat ideału miłości dwornej. Dobrym przykładem mogą być odniesienia do alegorycznej postaci Maleboucha – uosobienia zgryźliwego zazdrośnika o ciętym języku, pragnącego poprzez obmowę zniszczyć prawdziwe uczucie między kochankami. Choć miłość, tak jak przedstawia ją poezja burgundzka XV stulecia, ma już charakter zdecydowanie bardziej ziemski, mniej wzniosły od fin’ amor z dawniejszej poezji prowansalskiej, i traktowana jest jako rodzaj swoistej gry między kobietą i mężczyzną, wśród tekstów odnajdujemy strofy tchnące autentycznie głęboką emocjonalnością i odnoszące się zapewne do prawdziwych sytuacji i osobistych tragedii ich autorów.

Trzon programu koncertu stanowią kompozycje Dufaya i Binchoisa zaczerpnięte z angielskiego Codexu Canonici (ok. 1428-1435) – najważniejszego zachowanego źródła, zawierającego repertuar pieśni burgundzkich I połowy XV wieku. Oprócz utworów dwóch wspomnianych mistrzów zaprezentowane zostaną także utwory mniej znanych twórców, takich jak Arcourt, Adam czy Briquet, których osoby nie są możliwe do jednoznacznego zidentyfikowania. Ich kompozycje w niczym nie ustępują jednak twórczości Dufaya i Binchoisa, a często zaskakują śmiałymi i nietypowymi rozwiązaniami harmonicznymi. Całości programu dopełnią tańce burgundzkie z brukselskiego Manuskryptu Małgorzaty Austriackiej (B-Br MS 9085), sporządzonego w ostatnich latach XV wieku.

 

 
PATRYK JADCZAK

Urodzony w roku 1992 historyk sztuki; magisterium uzyskał w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Łódzkiego na podstawie pracy pt. Obraz „Jezu, ufam Tobie”. Artystyczna wizualizacja Eugeniusza Kazimirowskiego objawień Świętej Faustyny, napisanej pod kierunkiem dr. hab. Tadeusza Bernatowicza, prof. UŁ (2016). W roku 2018 ukończył Studium Muzyki Kościelnej Archidiecezji Łódzkiej w zakresie muzyki kościelnej. Zatrudniony w Akademii Muzycznej w Łodzi jako pracownik Działu Nauczania, pełniący również funkcję sekretarza Wydawnictwa AM, a od roku 2021 pedagog tejże uczelni. Obecnie doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych UŁ przygotowujący rozprawę doktorską pod kierunkiem dr. hab. Tadeusza Bernatowicza, prof. UŁ.
Na zainteresowania badawcze Patryka Jadczaka składają się m.in. średniowieczna i nowożytna recepcja kultury antycznej Grecji i Rzymu, oprawa artystyczna uroczystości królewskich w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a także wpływ żeńskiej mistyki przeżyciowej na plastykę i muzykę.

 
MACIEJ GOCMAN

Jest cenionym tenorem, specjalizującym się w zakresie wykonawstwa muzyki dawnej. Ukończył Akademię Muzyczną im. K. Lipińskiego we Wrocławiu. Umiejętności wokalne doskonalił m.in. na Kursach Interpretacji Muzyki Oratoryjnej i Kantatowej przy Międzynarodowym Festiwalu Oratoryjno-Kantatowym Wratislavia Cantans, oraz na kursie interpretacji dzieł Claudio Monteverdiego prowadzonym przez Andrew Kinga. Maciej Gocman jest laureatem wielu nagród: dwukrotnie otrzymał Wrocławską Nagrodę Muzyczną, z zespołem Ars Cantus został uhonorowany nagrodą im. Zofii Rayzacherowej za „największą indywidualność artystyczną w dziedzinie muzyki dawnej” na XI Festiwalu Muzyki Dawnej w Warszawie, wraz z Collegium 1704 otrzymał Diapason d’Or za płytę z utworami Jana Dismasa Zelenki, za płytę nagraną w 2018 roku z Gli Angeli Geneve, Concerto Palatino i WOB otrzymał International Classical Music Award 2019 w kategorii Baroque Vocal. Trzykrotnie otrzymał nagrodę Fryderyk; w roku 2019 za krążek Mielczewski II, w roku 2021 za płytę z utworami Mikołaja Zieleńskiego, oraz w 2023 roku za płytę z utworami Marcina Żebrowskiego, wszystkie nagrane z Wroclaw Baroque Ensemble. Na stałe związany jest z zespołami: Ars Cantus, Cantores Minores Wratislavienses oraz Wroclaw Baroque Ensemble. Współpracuje z polskimi i zagranicznymi zespołami takimi jak: Wrocławska Orkiestra Barokowa, Vasa Consort, Capella Cracoviensis, Concerto Polacco, Il Tempo, Arte dei Suonatori, Cappella Augustana, Collegium 1704, Ensemble WESER-RENAISSANCE BREMEN, Capilla Flamenca, Le Poeme Harmonique, Concerto Koeln, De Labyrintho, Morgaine. Maciej Gocman ma w dorobku nagranie ponad 50 płyt CD we Włoszech, Niemczech, Francji, Czechach, Litwie i Polsce, liczne nagrania telewizyjne i radiowe.

 
JUSTYNA MŁYNARCZYK

Urodziła się w Katowicach. Dawniej wiolonczelistka, obecnie gambistka, pedagog, doktor sztuk muzycznych. Od 2013 roku prowadzi klasę violi da gamba oraz kameralistyki w Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi. Jest absolwentką Akademii Muzycznej w Katowicach w klasie wiolonczeli Piotra Janosika oraz Conservatoire de Musique w Grenoble (Francja) w klasie violi da gamba Christine Plubeau i Akademii Muzycznej w Krakowie w klasie violi da gamba Marcina Zalewskiego. Ukończyła także Szkołę Aktorską Lart Studio w Krakowie. Współpracuje z czołowymi polskimi zespołami wykonującymi muzykę dawną w nurcie Historically Informed Performance, m.in. z: {oh!} Orkiestra Historyczna, Capella Cracoviensis, Vasa Consort, Ars Cantus, Filatura di Musica, Consortium Sedinum. Jako kameralistka brała udział w nagraniach kilkunastu płyt, w tym nominowanej do nagrody Fryderyk 2021 płyty zespołu Filatura di Musica Canzony znane i nieznane. Tabulatura pelplińska. Prowadzi badania nad życiem i twórczością Monsieur de Sainte Colombe. Specjalizuje się w wykonawstwie muzyki francuskiej drugiej połowy XVII wieku, a także tłumaczeniach XVII-wiecznych francuskich traktatów związanych z tematyką violi da gamba. Współpracuje z kompozytorem Wojciechem Stępniem konsultując i prawykonując jego utwory gambowe. Wraz z mężem Piotrem tworzy duet viol JKM ensemble. Lubi kawę, stare chaty i rodzinne wyprawy do lasu.

 
MAGDALENA PILCH

W 1997 roku ukończyła studia w klasie fletu Grzegorza Olkiewicza w Akademii Muzycznej im. K. Lipińskiego we Wrocławiu. W 2002 roku ukończyła studia podyplomowe w klasie fletu traverso prof. dr Linde Brunmayr – Tutz w Saatliche Hochschule für Musik w Trossingen (Niemcy). Od 2009 roku jest zatrudniona w Akademii Muzycznej im G. i K. Bacewiczów jako pedagog prowadzący klasę fletu traverso, najpierw na stanowisku adiunkta, a obecnie profesora AM. Współpracuje również z Akademią Muzyczną im. K. Szymanowskiego w Katowicach.
Magdalena Pilch gra na fletach renesansowych, barokowych, klasycznych i romantycznych. Jest założycielką jedynego działającego obecnie w Polsce konsortu poprzecznych fletów renesansowych La Viva Fiamma i współzałożycielką zespołu muzyki dawnej Filatura di Musica. Od 2013 roku pełni funkcję redaktora naczelnego półrocznika naukowo – artystycznego „Notes Muzyczny” (notesmuzyczny.pl) wydawanego przez AM w Łodzi. Jest autorką polskich przekładów dwóch ważnych historycznych szkół fletowych: J.-M. Hotteterre Zasady gry na flecie poprzecznym, flecie podłużnym i na oboju, red. M. Nahajowski (Łódź 2013) i J. G. Tromlitz Szczegółowa i gruntowna szkoła gry na flecie (Łódź 2018), a także twórczynią pierwszej polskiej profesjonalnej strony poświęconej fletom poprzecznym w kontekście historycznych praktyk wykonawczych (flettraverso.pl).

 
MAREK NAHAJOWSKI

Urodzony w 1979 roku teoretyk muzyki i muzyk grający na kopiach historycznych instrumentów dętych drewnianych (flet podłużny, szałamaja); ukończył z wyróżnieniem studia w zakresie teorii muzyki pod kierunkiem Ryszarda Daniela Golianka (Łódź 2003) oraz fletu podłużnego w klasie Tomasza Dobrzańskiego (Wrocław 2007); od 2010 roku adiunkt w Katedrze Teorii Muzyki w Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi, gdzie prowadzi przedmioty związane z praktyką wykonawczą muzyki baroku, historią teorii muzyki i praktyki kompozytorskiej, a od 2011 roku także klasę fletu podłużnego. Za pracę poświęconą sonatom fletowym Johanna Joachima Quantza (wyd. Łódź 2013) trzymał nagrodę główną w prestiżowym Konkursie im. Ks. Prof. Hieronima Feichta. W 2019 roku uzyskał stopień doktora habilitowanego (teoria muzyki) na podstawie rozprawy o historiografii muzyki w XVIII wieku.
Zainteresowania naukowe Marka Nahajowskiego koncentrują się na estetyce muzycznej i praktyce wykonawczej średniowieczna, renesansu i baroku, hermeneutycznej interpretacji dzieł wokalnych oraz esperanckiej kulturze muzycznej. Jako instrumentalista występował z wieloma zespołami muzyki dawnej, m.in. Il Tempo, Ars Cantus, Concerto Polacco, Royal Baroque Ensemble, Filatura di Musica. Marek Nahajowski jest również zapraszany jako gościnny wykładowca kursów interpretacji muzyki dawnej. W 2014 roku ukazała się jego płyta solowa poświęcona fantazjom fletowym Georga Philippa Telemanna (RecArt 0009), a w 2018 – suitom Josepha Bodina de Boismortiera (RecArt 0026).

 
JUDYTA TUPCZYŃSKA

Urodziła się w Częstochowie, gdzie ukończyła Państwowe Liceum Muzyczne w klasie skrzypiec. Jest absolwentką warszawskiej Akademii Muzycznej im. F. Chopina, w której zdobyła dyplom z wyróżnieniem na Wydziale Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki. Równocześnie uczyła się gry na skrzypcach barokowych u Agaty Sapiechy w Międzywydziałowym Studium Muzyki Dawnej. Ukończyła podyplomowe studia w Scholi Cantorum Basiliensis w Bazylei w klasie skrzypiec barokowych Chiary Banchini. Doskonaliła swoje umiejętności interpretacji muzyki średniowiecza, renesansu i baroku na międzynarodowych kursach mistrzowskich. Wykonuje muzykę dawną na historycznych instrumentach smyczkowych koncertując w Polsce i za granicą jako solistka, kameralistka, koncertmistrz i muzyk orkiestrowy. Jako solistka ma w swoim repertuarze utwory od XIII do XVIII wieku. Swoją interpretację muzyczną opiera na gruntownej wiedzy odnośnie historycznych praktyk wykonawczych. Współpracuje z renomowanymi zespołami, m. in. Il Tempo, Concerto Polacco, Arte dei Suonatori, Capella Cracoviensis, La Tempesta, Ensemble Barocum, Academia Montis Regalis, Il Complesso Barocco, l’Orchestra Barocca della Mitteleuropea (Włochy), Haydn Sinfonietta Wien (Austria), Les Ambassadeurs (Francja), Brevis Consort (Litwa), Weser Rennaisance Bremen (Niemcy). Jest współzałożycielem zespołu Filatura di Musica oraz założycielem i kierownikiem artystycznym zespołu Musarion. Ma na swoim koncie liczne nagrania radiowe i fonograficzne, m.in. Lekcje Starego Przymierza (Brossard, de la Guerre, Mondonville) z Ensemble Barocum czy Canzony znane i nieznane (Jarzębski, Tabulatura pelplińska) z zespołem Filatura di Musica (płyta nominowana do nagrody Fryderyk). Pracuje również jako pedagog, prowadząc kursy interpretacji muzyki dawnej, m.in. w ramach Międzynarodowej Letniej Akademii Muzyki Dawnej. Od 2011 prowadzi klasę skrzypiec barokowych i altówki barokowej w Akademii Muzycznej w Łodzi, obecnie na stanowisku adiunkta.

 
HENRYK KASPERCZAK

Lutnista, absolwent Królewskiego Konserwatorium w Hadze w klasie lutni Toyohiko Satoh i Akademii Muzycznej w Krakowie oraz muzykologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Adiunkt w Akademii Muzycznej w Poznaniu. Współpracuje z Warszawską Operą Kameralną oraz Stowarzyszeniem Dramma Per Musica będąc członkiem orkiestr i składów Basso Continuo. Autor książki Lutnia renesansowa dawniej i dziś. Synteza stylów, form i środków wykonawczych w twórczości Toyohiko Satoh. Aktywnie działa wśród młodzieży współtworząc Festiwal Lutniowy Najkrótsza noc Wojciecha Długoraja w Gostyniu i Międzynarodowy Festiwal Kultury Dawnej w Malborku. Przewodniczący jury i współorganizator Konkursu Muzyki Dawnej dla młodzieży w Malborku. Współorganizator i akompaniator na Międzynarodowym Konkursie Wokalnym Muzyki Dawnej Canticum Gaudium w Poznaniu. Grając na instrumentach historycznych uczestniczy również w działaniach muzyki współczesnej i rozrywkowej; w formacjach Amaryllis i Pospolite Ruszenie łączy muzykę dawną z rokiem progresywnym; współpracując z Jackiem Kowalskim, Mirosławem Czyżykiewiczem i Bartkiem Marusikiem wprowadza lutnie w świat współczesnej piosenki z tekstem literackim.

 
JUSTYNA WÓJCIKOWSKA

Absolwentka klasy fletu podłużnego prowadzonej przez dra hab. Marka Nahajowskiego oraz studentka klasy fletu traverso prowadzonej przez dr hab. Magdalenę Pilch w Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi. Swoje umiejętności rozwijała w Hochschule für Musik und Theater w Hamburgu, w klasie prof. Petera Holtslaga oraz w czasie kursów mistrzowskich prowadzonych przez Bolette Roed i Daniëla Brüggena. Z muzyką dawną związana jest od dziecka, jako wieloletni członek zespołu muzyki dawnej Scholares Minores pro Musica Antiqua z Poniatowej. Jest członkiem konsortu poprzecznych fletów renesansowych La Viva Fiamma oraz Międzyuczelnianej Orkiestry Barokowej. Współpracowała z Orkiestrą Zespołu Muzyki Dawnej Diletto, Łódzką Orkiestrą Barokową Altberg Ensemble, Zespołem Muzyki Dawnej Musarion oraz Royal Baroque Ensemble. Jako flecistka występowała m.in. na Festiwalu Malta 2021, AŻ Festiwalu, V. Łódzkim Maratonie Bachowskim oraz na IV Festiwalu Oper Barokowych Dramma per Musica. Pasję do muzyki współdzieli z pasją do nauk ścisłych – jest absolwentką finansów i rachunkowości na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, a także analityki gospodarczej na Uniwersytecie Łódzkim.