Rekonstrukcje X Symfonii Gustawa Mahlera. Aspekty stylistyczne i estetyczne

Miłosz Bazelak
Łódź 2016
ISBN: 978-83-60929-55-1
objętość: 186 stron
cena: 25 zł

Sfinansowano ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Zawartość

Wstęp
Rozdział 1. Rekonesans: utwory niedokończone
1.1. Kompozycje niezinstrumentowane
1.1.1. Alban Berg Lulu
1.1.2. Béla Bartók Koncert altówkowy
1.1.3. Alfred Schnittke IX Symfonia
1.2. Kompozycje wykazujące braki w zakresie struktury
1.2.1. Wolfgang Amadeusz Mozart Requiem d-moll KV 626
1.2.2. Franz Schubert X Symfonia D-dur D. 936A
1.2.3. Aleksander Borodin – Kniaź Igor
1.2.4. Anton Bruckner – IX Symfonia d-moll WAB 109
1.2.5. Charles Ives – Universe Symphony
1.2.6. Giacomo Puccini Turandot
1.3. Kompozycje pozostawione w postaci szkiców
1.3.1. Ludwig van Beethoven X Symfonia Es-dur
1.3.2. Inne kompozycje
Rozdział 2. Metodologia: rekonstruowanie dzieł niedokończonych
2.1. Materiały źródłowe
2.2. Problematyka stylu
2.3. Kwestie natury etycznej
Rozdział 3. Kontekst: styl symfoniczny Mahlera
3.1. Metoda twórcza
3.2. Język harmoniczny
3.3. Instrumentacja
3.3.1. Skład orkiestry
3.3.2. Instrumentacja a kolorystyka
3.3.3. Instrumentacja a dynamika i dramaturgia dzieła
3.3.4. Instrumentacja a programowość
3.4. Gatunki muzyczne
3.4.1. Adagio
3.4.2. Scherzo
3.4.3. Muzyka taneczna
3.4.4. Muzyka żałobna
3.5. Przemiany stylistyczne w późnym okresie twórczości
Rozdział 4. Artefakt: X Symfonia Mahlera – dzieło niedokończone
4.1. Powstanie dzieła
4.2. Programowość X Symfonii
4.3. Szkice X Symfonii
4.4. Struktura dzieła
4.4.1. Część I – Adagio
4.4.2.Część II – Scherzo
4.4.3. Część III – Intermezzo
4.4.4. Część IV – [Scherzo]
4.4.5. Część V – Finale
4.5. Propozycje ukończenia X Symfonii
Rozdział 5. Rekonstrukcje: charakterystyka i ocena wersji dokończonych X Symfonii Mahlera
5.1. Założenia metodologiczne poszczególnych autorów rekonstrukcji
5.2. Układ cykliczny
5.3. Forma
5.4. Interpretacja manuskryptu
5.5. Wypełnienia harmoniczne i kontrapunktyczne
5.6. Dobór obsady instrumentalnej
5.7. Instrumentacja
5.7.1. Część I – Adagio
5.7.2. Część II – Scherzo
5.7.3. Część III – Intermezzo
5.7.4. Część IV – [Scherzo]
5.7.5. Część V – Finale
5.8. Oznaczenia agogiczne oraz ekspresyjne
Podsumowanie
Bibliografia
Summary

Fragment wstępu

„Odnośnie Dziesiątej Symfonii Mahlera, której [...] szkice zachowały się, mamy o niej do powiedzenia tak mało, jak mało wiemy o [niedokończonych symfoniach] Beethovena czy Brucknera. Wydaje się, iż dziewiąta symfonia stanowi jakąś granicę. Ten, kto chce ją przekroczyć żegna się z życiem.
To właśnie te wypowiedziane w 1912 roku przez Arnolda Schönberga słowa stały się przesłanką do zdefiniowania pewnego zjawiska w historii muzyki, jakim była „klątwa IX Symfonii”. Klątwa ta nie ominęła także Gustawa Mahlera, wybitnego twórcy schyłku romantyzmu, który umierając 18 maja 1911 roku pozostawił po sobie szkice wspomnianej przez Schönberga X Symfonii. W ten sposób podzielił on los wielkich poprzedników – Beethovena, który nie doczekał ukończenia swej X Symfonii oraz Brucknera, zmarłego tuż przed sfinalizowaniem prac nad IX Symfonią. Należy jednak przyznać, iż tak sformułowane przez Schönberga porównanie szkiców ostatnich kompozycji Mahlera i Beethovena było pewnym nadużyciem ze strony twórcy założeń dodekafonii. Bardziej skrupulatna analiza manuskryptu w późniejszych latach dowiodła, iż X Symfonia, której dotyczy niniejsza praca, wykazuje zaawansowany poziom ukończenia szkiców, w stopniu większym nawet od powstałego ponad 100 lat wcześniej Requiem Mozarta.
Świadomość tego stanu rzeczy od samego początku prowokowała pytania o możliwość uzupełnienia braków w niedokończonej symfonii Mahlera. Pierwszym krokiem w realizacji tego pomysłu było wykonanie w 1924 roku dwóch z pięciu części dzieła przygotowanych przez młodego wówczas Ernsta Krenka. Jednak prawdziwym przełomem okazała się pełna wersja X Symfonii sporządzona dopiero pod koniec lat 50. XX wieku przez Derycka Cooke’a. Działania tego brytyjskiego muzykologa oraz znawcy twórczości austriackiego kompozytora spotkały się z przychylnością Almy Mahler, która pod wpływem wrażenia, jakie wywarła na niej uzupełniona wersja dzieła, cofnęła swój zakaz jego publicznego wykonywania.”